Ta thấy Hồ Chí Minh rất chú ý tiếp thu văn hóa tinh hoa dân tộc và nhân loại, từ dân gian đến bác học chứ không chỉ là tiếp thu triết luận.
Người đã từ văn hóa Việt Nam, văn hóa phương Đông đến văn hóa phương Tây tiếp thu những nền tảng văn hóa ấy trong thể thống nhất, tiếp biến, kế thừa, phát triển những giá trị văn hóa phương Đông với tư cách là một nhà văn hóa kiệt xuất, nhà cách mạng, lãnh tụ cách mạng, một nhà tổ chức hành động thực tiễn trong thời đại mới. Trong quá trình tiếp thu ấy, Người rất chú ý văn hóa dân gian, minh triết dân gian, văn hóa đời sống, văn hóa đạo đức, văn hóa chính trị,
Những tư tưởng Hồ Chí Minh dù có cơ sở lý luận hay tính lý luận thì tư tưởng Hồ Chí Minh chủ yếu xuất hiện như hệ thống đánh giá phương châm ứng xử, chỉ đạo hoạt động cách mạng của chính mình, chính dân tộc mình, thời đại mình. Hồ Chí Minh trước hết quan tâm làm thế nào để nhận thức đúng. Do vậy, ta thấy khả năng nhận thức, thâu hóa, tiêu hóa tri thức, văn hóa của Hồ Chí Minh là rất tài tình. Nhưng quan trọng hơn là từ đó đề ra đường lối, phương hướng, phương châm để hành động và làm sao để hành động có hiệu quả nhất.
Hồ Chí Minh là một nhà cách mạng hành động là chính chứ không phải đơn thuần là nhà tư tưởng hoặc lý luận.
Hồ Chí Minh bôn ba khắp nơi trên thế giới để học hỏi, và tuyên truyền, tổ chức cách mạng. Người là nhà hoạt động cách mạng, nhà thực tiễn chứ không phải nhà nghiên cứu lý thuyết.
Lý luận cần để chỉ đạo hành động nhưng thường phải thông qua tư tưởng, thông qua phương pháp và có thể hiện ở chủ trương, đường lối chính sách chỉ đạo, Hồ Chí Minh ít bàn về bản thể vũ trụ hay bản thể xã hội con người mà thường nêu lên các nhận định, đánh giá và nêu nguyên tắc, phương châm hành động. Khi tiếp thu lý luận khoa học của chủ nghĩa Mác – Lênin thì Người chủ yếu nắm lấy phương pháp biện chứng cách mạng và chủ nghĩa nhân văn của nó khi tiếp thu nền văn hóa Đông - Tây, Người chú ý tiếp thu giá trị bền vững của nó, giá trị chung, phổ quát nhưng lại biết đưa vào vận dụng trong các tình huống cụ thể một cách linh hoạt, đầy sáng tạo. Cách thức tiếp thu tinh hoa văn hóa dân tộc, nhân loại biến thành các phương châm ứng xử như thế là có tính minh triết (dĩ bất biến ứng vạn biến). Bởi vì nói minh triết chủ yếu không phải luận lý theo kiểu triết học mà nói luận định, đánh giá, ứng xử khôn ngoan sáng suốt trong các tình huống phức tạp.
Tất nhiên, chính những phẩm chất, trí tuệ, tâm trí Hồ Chí Minh đã cho phép thâu nhận và tạo nên những triết lý, những tư tưởng minh triết riêng.
Bởi vì, cùng hoàn cảnh lịch sử nhưng không phải ai cũng có được những tư tưởng minh triết như vậy.
Với câu hỏi thứ hai.
Trước hết, ta lấy ra một số giá trị minh triết theo dòng lịch sử, tạo nên cốt lõi tư tưởng, nhân cách, hành động của Người.
Xin có mấy ví dụ:
Ngay từ những ngày đầu tiếp xúc với nền văn hóa phương Tây khi đứng trước tượng nữ thần tự do của nước Mỹ, Người đã có nhận xét rất minh triết rằng, Thần Tự do tỏa ánh sáng ở trên cao nhưng dưới bóng chân của nữ thần vẫn còn rất nhiều những thân phận nô lệ bị đọa đầy.
Hoặc khi nhận xét chủ nghĩa tư bản trong thời kỳ thực dân đế quốc rằng chủ nghĩa đế quốc như con đỉa 2 vòi, một vòi hút máu giai cấp vô sản ở chính quốc, một vòi còn lại ở các dân tộc bị áp bức.
Hoặc chỉ trong thời đại ngày nay chỉ có cách mạng vô sản mới giải phóng các dân tộc bị áp bức. Hoặc bây giờ học thuyết nhiều, lý luận nhiều nhưng học thuyết cách mạng nhất là chủ nghĩa Mác- Lênin.
Sau này khi về trực tiếp tổ chức, lãnh đạo cách mạng Việt Nam trong quá trình đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng chế độ dân chủ nhân dân từng bước đất nước tiến lên văn minh hiện đại, xã hội chủ nghĩa, Người cũng đã rút ra nhiều kết luận, đánh giá, nêu phương châm ứng xử có tính minh triết rất cơ bản.
Chẳng hạn như “Không có gì quý hơn độc lập tự do”, “Thà hy sinh chứ không làm nô lệ”. Từ những ngày đầu giành độc lập, chính quyền về tay nhân dân, Người nêu nhiệm vụ diệt giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm là ba việc cần thiết lúc bấy giờ nhưng cũng có ý nghĩa lâu dài xây dựng đời sống mới. Hoặc Người nói rằng: "Nếu nước độc lập mà dân không hưởng hạnh phúc tự do, thì độc lập cũng chẳng có ý nghĩa gì". Hoặc bao nhiêu lợi ích, quyền lực, bao nhiêu lực lượng là ở nơi dân; Dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong hoặc khi Người sang Pháp tháng 12/1946 Người đã dặn cụ Huỳnh Thúc Kháng - Phó Chủ tịch nước bấy giờ- rằng Dĩ bất biến ứng vạn biến…
Hoặc, mọi việc trong thiên hạ, xét đến cùng, là làm người và ở đời như thế nào!
Về đặc điểm minh triết Hồ Chí Minh:
Chúng ta nghiên cứu hệ thống tư tưởng minh triết Hồ Chí Minh cũng như hoạt động cách mạng của Người chúng ta không chỉ nhận thấy những triết lý hữu ngôn mà còn những triết lý vô ngôn từ trong bản thân hành động của Người. Ví dụ, trong thời kỳ Bác sang Pháp, sau khi giành được độc lập tháng 8-1945 trong một cuộc phỏng vấn có một nhà báo nữ Pháp hỏi rằng Hồ Chí Minh có phải là một nhà cộng sản không hay là một nhà yêu nước, Bác đã không trả lời một cách trực tiếp mà Bác chỉ cầm những bông hoa trên bàn tặng nữ nhà báo Pháp, đó là hành động thực sự có ý nghĩa- minh triết vô ngôn. Hoặc cách Bác dùng bàn tay che miệng khẩu đại bác khi đến thăm một hạm đội của Pháp cũng là một ví dụ điển hình như vậy.
Bởi chúng ta biết rằng minh triết có thể biểu hiện ở góc độ triết lý hoặc một hành động mang tính biểu tượng chứa ẩn sự thâm thúy sâu xa, hoặc sự khôn ngoan, sáng suốt trong tình huống cụ thể nhưng lại ẩn chứa những phương thức xử lý có tính phổ biến.
Đặc điểm minh triết Hồ Chí Minh hay những giá trị minh triết Hồ Chí Minh như đã trình bày ở trên thực chất thể hiện tinh thần sống động, sợi chỉ đỏ xuyên suốt trong phong cách tư tưởng, hành động của Người vừa ung dung tự tại luôn có tính nguyên tắc nhưng lại mềm dẻo, linh hoạt, biến hóa khôn cùng.
Một số người đã nhận xét rằng, trong tư tưởng Hồ Chí Minh vừa có tinh thần biện chứng của chủ nghĩa Mác, tinh thần cách mạng của Lênin, tinh thần bác ái của Chúa, tính từ bi của Phật, đạo đức nhân ái của Khổng Tử, phương châm thiết thực của Tôn Trung Sơn và có sự khôn ngoan của người chủ gia tộc.
Ta thấy trong tư tưởng và cách ứng xử của Hồ Chí Minh về mặt hình thức, Người kế thừa và nhắc lại nhiều mệnh đề, câu nói của Khổng Tử hoặc những nhà tư tưởng và yêu nước của Việt Nam, nhưng nội dung đã được đổi mới, kế thừa và phát triển.. Ta cũng thấy khá nhiều cách diễn tả ca dao tục ngữ, lời ăn tiếng nói của nhân dân. Nghĩa ở đây có hai tầng minh triết, tầng minh triết có tính bác học và tầng minh triết có tính dân gian nhưng điều đáng chú ý ở Hồ Chí Minh là trong cách triết lý, tư tưởng cũng như các phương châm, phương pháp hành động mà Người hướng dẫn, gợi mở rất gần gũi với nhân dân đồng thời cũng gần gũi với các nhà hiền triết phương Đông mặc dù Người rất thông thạo văn hóa, luận lý phương Tây.
Do vậy, minh triết Hồ Chí Minh là sự kết hợp giữa lý và tình, thống nhất lời nói và hành động, giữa tính khái quát của tư tưởng với sự thể hiện trong từng tình huống cụ thể. Người thiên về nhà hiền triết hơn là nhà triết học là vì vậy.
 Với câu hỏi thứ ba
Đảng ta chú trọng nghiên cứu tư tưởng, đạo đức Hồ Chí Minh và vận dụng phát triển, thực hành tư tưởng, đạo đức ấy. Trong đó hệ thống giá trị minh triết là hạt nhân, sợi chỉ đỏ sống động nhất, tinh túy nhất.
Từ đó, không chỉ cần làm rõ minh triết Hồ Chí Minh mà còn cho thấy Hồ Chí Minh là một nhà minh triết hiện đại, nhà minh triết cách mạng.
Do vậy làm rõ, hệ thống hóa và vận dụng hệ giá trị minh triết là rất quan trọng. Bởi vì, những giá trị ấy còn có giá trị lớn đối với ngày nay.
Đúng là từ Hồ Chí Minh đã toát lên nền văn hóa của tương lai, như một nhà báo Xô viết nhận xét về Người từ đầu thế kỷ 20 trong lần đầu gặp gỡ.
Minh triết nói chung rất cần thiết trong suy nghĩ và hành động của mỗi con người trong đời sống từ những người thường đến vĩ nhân. Tuy nhiên đứng ở góc độ lãnh đạo quản lý xã hội trong thời đại mới, toàn cầu hóa sự biến đổi nhanh chóng, khó lường của xã hội lại càng cần đến minh triết như sự sáng suốt, khôn ngoan của con người trong việc điều khiển một hệ thống đa phức hợp hơn bao giờ hết.
Những người lãnh đạo quản lý dù cần một tầm nhìn sâu, xa về lý luận, việc đề ra phương hướng xử lý những vấn đề nảy sinh thì cần có năng lực minh triết. Năng lực đó một mặt nghiên cứu tiếp thu trí khôn của nhân loại, nhất là một lãnh tụ như Hồ Chí Minh là vô cùng cần thiết. Nhưng mặt khác là thông qua trải nghiệm bản thân, tự đúc rút trí khôn cho mình để đủ mức soi sáng cho các quyết sách mà mình đưa ra, qua đó soi sáng dân tộc tiến lên, tránh được những sai lầm còn quan trọng hơn. Ai nên khôn mà chẳng dại một đôi lần mà.
Nhưng không thể như Trung tướng Đồng Sĩ Nguyên từng nhận xét và cảnh báo (cũng hết sức minh triết): hiện nay Chính phủ và chính quyền các địa phương cứ vô tư cho nhà đầu tư chặt rừng đầu nguồn gây lũ lụt, và cho thuê ngay tại nhiều địa điểm có vị trí chiến lược và địa chính trị trọng yếu. “Hám lợi nhất thời, vạn đại đổ vào đầu cháu chắt. Mất của cải có thể làm lại được, còn mất đất là mất hẳn.”
Hoặc “Trong thời bình, xã hội dễ phân tâm. Nhưng càng như vậy, lãnh đạo càng phải rất gương mẫu, nói phải đi đôi với làm; Cần bắt tay làm bạn với thế giới để làm ăn, nhưng phát triển đất nước phải có chiến lược bình tĩnh, khôn ngoan và có quy hoạch, chứ không phải mạnh ai nấy làm. Đầu tư gì, đầu tư ở đâu, đầu tư như thế nào thì Chính phủ phải lựa chọn trên tiêu chí: lợi ích quốc gia là trên hết”. (Nguồn Vietnamnet, 2010).
Phải tự rút ra bài học kinh nghiệm, đưa ra nhận xét và tìm bí quyết thành công thì mới khôn lên, sáng suốt hơn. Đừng để mất bò mới lo làm chuồng!
 Minh triết, trước hết là minh triết dân gian, là từ cuộc sống, mang máu thịt cuộc sống, gắn với cuộc sống và trở về với cuộc sống, chính là linh hồn của cuộc sống!
Từ kinh nghiệm của nhân dân Quảng Bình những ngày chống phá chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ, họ cho rằng:
Dễ trăm lần không dân cũng chịu
Khó vạn lần dân liệu cũng xong!
Đó cũng là điều Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở.

Đúng là ai nên khôn mà chẳng dại một đôi lần nhưng chỉ có chủ động học hỏi, trải nghiệm, tự rút ra bài học sẽ giúp giảm bớt những sai lầm, tăng thêm trí khôn sáng.

---